Bir ağaç düşünün, tarihin ilk çağlarına tanıklık etmiş ve ilk olarak Bronz çağında filizlenmiş. Bu yaşlı ağaca sarılıp binlerce yıl geriye gidebilirsiniz. Bilimsel adı Taxus baccata olan bu yaşlı porsuk ağacı Türkiye’nin en yaşlı ağacı olmakla beraber dünyanın da bilinen en yaşlı 5 ağacından biri olarak da literatüre girdi.
Dünyanın bilinen en yaşlı ağacı; İsveç’in Fulufjället Dağı‘nda bulunan Old Tjikko ismi verilen Norveç Ladini olarak da bilinen 5 metre yüksekliğindeki ağaçtır ve 9550 yaşındadır. 2016 yılında Zonguldak’ın Alaplı ilçesine bağlı Gümeli beldesinde bulunan Porsuk Ağacı ise tam 4112 yaşında ve dünyanın en yaşlı ilk 5 ağacından biri…
Bir ağaç düşünün, tarihin ilk çağlarına tanıklık etmiş ve ilk olarak Bronz çağında filizlenmiş. Bu yaşlı ağaca sarılıp binlerce yıl geriye gidebilirsiniz. Bilimsel adı Taxus baccata olan bu yaşlı porsuk ağacı Türkiye’nin en yaşlı ağacı olmakla beraber dünyanın da bilinen en yaşlı 5 ağacından biri olarak da literatüre girdi. Gümeli bölgesindeki bin 200 metre yükseklikteki ağacın bulunma hikayesi; bir köylünün ormanda gezerken bir ağacın, diğerlerinden daha büyük olduğunu fark etmesiyle başlar. Bu bilinçli köylünün; Doğa Koruma ve Milli Parklar Zonguldak İl Şube Müdürü Sezgin Örmeci’’ye haber vermesi ve kendisine ağacın yerini tarif etmesi ile Porsuk Ağacı keşfedilir..
Sezgin Örmeci’nin belirttiğine göre; ağacın bulunduğu 1500 dekar alan; Gümeli Tabiat Anıtı’ nın sahasına eklenmesiyle anıtın toplam sahası 4000 dekar olmuştur (14 Temmuz 2016). Gümeli Tabiat Anıtı; dünyanın en yaşlı ormanlarından biri olarak kabul ediliyor. İçindeki birçok yaşlı ağacın yanı sıra 1987 ve 1164 yaşlarında iki yaşlı ağacı daha barındırıyor.
Türkiye’de porsuk ağacının nesli tehlikede olup, bunda ağacın karaca ve keçi dışındaki hayvanlar için ölümcül olma riskinden dolayı, hayvan yetiştiricileri tarafından bilinçli olarak ormanlık alanlardan temizlenmesinin yanı sıra, tohumundan porsuk ağacı yetiştirmenin oldukça zor olmasının da payı büyüktür. Oldukça sert ve dayanıklı tohumların kuşlar tarafından yenilip, taşlıklarında öğütüldükten sonra, mide asidiyle aşındırılması ve yumuşatılması sonrası, dışkılarıyla doğaya salınması, oldukça zor yetişen bu ağacın, çoğalabilmesindeki önemli ilginç aşamasını oluşturur.
Porsuk ağacının turuncu, kırmızı, yeşil renkli özgün meyvesi, Eylül-Ekim ve Aralık-Ocak aylarına kadar sanki yeni yılı karşılar gibi ağaçta çok güzel görüntü oluşturmaktadır. Bu ağaç; tarihte savaşların kazanılmasına vesile olmuştur; çünkü Porsuktan elde edilen ahşap oldukça esnek ve dayanıklıdır. Bu nedenle yüzyıllar boyunca yay yapımında kullanılmıştır. Toksol porsuk içinde yer alan, anti kanserojen etkiye sahip bir kimyasal olup, günümüzde kanser tedavisinde oldukça etkin olarak kullanılmaktadır., Bu ağacın yaşının hesaplanmasında da ilginç yanlar vardır, ağacın karmaşık bir büyüme eğrisi vardır, örneğin uzun süre büyümesi durabilir ve yılları gösteren halkalar oluşmayabilir. Hayatını porsuk ağacı araştırmalarına adayan, Alan Meredith’e göre, çok yaşlı porsuk ağaçlarının gerçek yaşları hesaplanandan daha fazladır.
Türkiye’nin 105. tabiat anıtı olan ve Bölüklü ormanlarında yer alan Gümeli Tabiat Anıtındaki Türkiye’nin en yaşlı ağacının tarihlendirilmesi; Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi’nden Dr. Ercan Oktan ve Anturia Danışmanlık’tan Dr. Murat Yıldız tarafından yıllık halkaların laboratuvarda incelenmesiyle yapıldı. Yapılan incelemelerde ortaya çıkan sevindirici sonuçlardan biri de, ağacın hala oldukça sağlıklı olması. İnsanlar tarafından zarar görmediği sürece en az 4.000 yıl daha yaşayabileceği ve 8000. yaşını da görebileceği… Bize düşen görev ise atalarımızın atalarının döneminde yaşamış bu özel ağacın değerini bilip, korumak…
