Wikipedia’ya sorarsanız Kandilli; Zonguldak’ın, Karadeniz Ereğli ilçesine bağlı bir beldedir. 1986’da kurulan ve 2003’e kadar Armutçuk adını taşıyan belde, beş mahalleden oluşur.
Eski Kandilli’lere sorduğunuzda ise; burunlarının direği sızlar, hüzünle geçmişin güzel günlerine dalıverirler. O eski Cumhuriyet baloları, tenis turnuvaları, sinemalar, tiyatrolar…
Kdz.Ereğli’ye Erdemir gelmeden önce bu bölgede Türkiye’nin bir çok şehrinden daha gelişmiş olan bir Kandilli gerçeği varmış. Dergi 67300 olarak ‘Bir Zamanlar Kandilli’ konusuna girişi bu sayımızda ‘Varagel’ başlığı ile hazırladık.
Kandilli, Kdz.Ereğli’deki Taş Kömürü Havzaları Bölgesidir. Varagel ise Kandilli’deki kayalık plaj bölgesine kadar inen, 1880 Yılında Taş Kömürü Ocaklarını açan Fransız şirketinin yaptığı, 245 metre uzunluğundaki karşılıklı ağırlık esasına göre 45 derece eğimli yüzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan raylı taşıma sistemidir. TTK bünyesinde işçi ve malzeme taşımacılığında kullanılan varagel; 2010 yılına kadar da gelen ziyaretçiler için nostaljik olarak çalıştırılıyordu. O tarihte tünelin ucunda meydana gelen göçük neticesinde artık kullanılamamaktadır.
Varagel’den aşağıya 245 metre boyunca ormanın içinden indikçe sizi kucaklayan masmavi Karadeniz suları; bu zevki yaşayanlar için ayrı bir özlem meselesidir.
Bize bu konuyu aktaran Kandilli doğumlu, Kandilli Kültür Derneği Başkanı Sn. Korhan Us’a gerçekleştirdiğimiz keyifli sohbet için tekrar teşekkür ediyoruz.
Korhan Bey, eskiden Kandilli nasıl bir yerdi?
Şu kadarını söyleyeyim, gerisini siz anlayabilirsiniz. 2.Dünya Savaşı döneminde her yerin yokluk ve karanlık olduğu zamanlarda bile Aşağı Kandilli’de zengin bir sosyal yaşam vardı, kıtlık yoktu ve ışıl ışıldı. Aşağı Kandilli dediğimiz o kısmı, Karabük’teki Anıtlar Kurulundan karar çıkartıp geçen sene koruma altına aldırdık. Hatta Valilikte de bu bölgeyi koruyup gelecek nesillere ulaşmasını sağlamak için ödenek ayrıldı ancak o ödeneği her zaman olduğu gibi başka bir yere aktarmışlar. Bizim imkanlarımızla yapılacak bir olay değil bu.
Kandilli denilince akla gelen ilk simgelerden biri olan Varagel kaç yılında inşaa edilmiş?
Varagel, 1905’te Fransızlar tarafından inşa edilmiş. Yapılış amacı da çıkartılan kömürün deniz kenarına geçişini sağlamaktır. Oradan vinçlerle gemilere taşınıp, gönderilirdi. Bence çok enteresan bir sistem. Şu anda Avrupa’da çok daha modernleri var tabi ama o zamanlar için çağın ilerisinde bir sistemdi. Varagel’i tutan iki halat vardı, fotoğraflarda da görünür. İleri çekici olan bir sabit halat ve hareket ettiren halat. O koptuğu zaman diğeri kelepçe şeklinde tutuyor ve bu şekilde herhangi bir kazaya yol açmıyor. Çok güvenli bir sistemdi. ‘Payton’ da denilirdi. Varagelin sistemli olarak çalıştığı dönemlerde makaraları ve halatları teknisyenler tarafından periyodik olarak haftada bir defa yenilenir, yağlanır kısaca bakımı yapılırdı. O bakım sırasında çalıştırmazlardı. O zamanlar biz çocukken denize o rayların üzerinden yürüyerek inerdik.
Varagelin asıl görevi kömür taşımak mıydı?
Aslında ilk yapıldığı zamanlarda ‘Havai hat’ dediğimiz İtalyanlar zamanında yapılan havadan deniz kenarına giden bir hat vardı. Yani varagelin hava hattını düşünün, o şekilde. Kömürleri ocaktan deniz kenarına havai hat naklediyordu. Varagel daha çok personel taşımaya yönelikti. Ama havai hat iptal edildikten sonra varagel hem malzeme hem de insan taşıdı. O zamanlar orada yanaşma limanı vardı.
Varagel şu an çalışır durumda değil bildiğimiz kadarıyla…
Maalesef, aşağıdaki yol tamamen kapalı. Aşağı yukarı 3 yıldır hiç çalışmıyor. Biz 3 sene önce Amele Birliği Başkanı arkadaşımız Hasan Yılmaz’a rica ettik, temizlendi. Turizm amacı ile gelenler inebiliyordu. Gerçi varagel için teknik sistemin yeterli olduğunu söylüyorlar her an çalışabilir ama oranın tekrar temizlenmesi lazım. Fakat buradaki tünelin öbür ucunda heyelan oldu. Heyelan tünelin çıkış tarafını kapattığı için oradan geçilemiyor. Geçilemeyince, varagelin makine dairesinin orada eski Fransızların zamanında kalma patika bir yol vardı; şu an o patika yol kullanılıyor.
Turizme yönelik herhangi bir proje yapılmış mı?
Maalesef. Onu biz de düşünüyoruz ama bizim boyutlarımızın çok üzerinde; özellikle finans gerektiren projeler bunlar. Bir de mülkiyet sorunu var zaten. Bir kısmı ormana ait, bir kısmı işletmeye ait. Kandilli’de eskiler dışında bir çok insanın bilmediği durum vardır. Kandilli’de ilk başlarda yerleşim yeri Aşağı Kandilli dediğimiz bölge idi. Sizin bildiğiniz yukarısı yoktu. Yayla Mahallesi denen yer 1952-1953’lerde kuruldu. Ondan önceki bütün yaşam Aşağı Kandilli’deydi. Yerleşim yerleri Orman İşletmesine aitmiş ve 99 yıllığına kiralanmış zamanında. Kullanım süresi dolunca da tamamen evler yıkılmaya terk edildi, yağmalandı. Keşke bu bölge korunabilse ve turizm amaçlı kullanılabilse idi…
Kömürleri ocaktan deniz kenarına havai hat naklediyordu. Varagel daha çok personel taşımaya yönelikti. Ama havai hat iptal edildikten sonra varagel hem malzeme hem de insan taşıdı. O zamanlar orada yanaşma limanı vardı.
Zaman zaman dernek olarak farklı projeler gerçekleştiriyorsunuz. Bunlardan bahsedebilir misiniz?
En son projemizden bahsedeyim: Kandilli’deki yıkılmış olan bir binanın yerine Belediye park yaptı. 16 Haziran’da o parkın açılışını biz festival şeklinde yaptık. Her yıl yaptığımız Kandillililer buluşmasını gündüz yaptık ve sosyal medya aracılığı ile de uzun yıllardır Ereğli’ye gelmeyen şehirdışı ve yurtdışında yaşayan eski Kandillileri burada buluşturmayı başardık. Festival havasında geçti o gün. Buranın en güzel yıllarına şahit olmuş ve gençliğinde başka yerlere yerleşmiş bazı arkadaşlarımız, eskiden yaşadığı şimdi harap haldeki evleri görünce göz yaşlarına hakim olamadı. Çok duygusal sahneler yaşadık.
Bunun dışında bizim irtibat noktamız olan Yöresel Evlerde yönetim olarak belirli zamanlarda toplanıyoruz. Bazen kültürel ve sanatsal etkinlikler oluyor. Toplamaya çalıştığımız aidatlarla Kandillili madenci çocuklarından ihtiyaç sahibi olanlara burs veriyoruz. Şu an öncelikli amacımız bu.
Kandilli Kültür Derneği’ne çalışmalarında başarılar diliyoruz. Önümüzdeki sayılarda Kandilli’mizi farklı konularla ağırlamaya devam edeceğiz. Siz de eski Kandilli ile ilgili anılarınızı ve elinizdeki fotoğraflarınızı bizimle paylaşabilir ve daha geniş kitlelere ulaşmasına katkı sağlayabilirsiniz.
