Nimet BARAN – Özel Eğitim (Bilim) Uzmanı
Toplumda yaşayan her birey gibi özel gereksinimli bireylerin de toplum tarafından kabulü, toplumun birer parçası olarak yaşayabilmeleri büyük ölçüde aldıkları eğitim ve kazandıkları beceri ve davranışlarla mümkündür. Bu çocuklarımızın eğitimine yönelik düzenlemeler içerisinde bireylerin özelliklerine dayalı olarak öncelikli tercih edilmesi gerekenlerden kaynaştırmadır. Kaynaştırma gerektiğinde sınıf öğretmenine ve/veya engelli öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşulu ile engelli öğrencilerin normal eğitim ortamlarında eğitilmesidir. Kaynaştırma eğitsel bir kavramdır ve özel gereksinimli çocukların uygun öğretim desteğiyle normal sınıf ortamlarına yerleştirilmesi ve uygun eğitsel yöntemlere dayalı uygulamalara yeterlilikleri ölçütünde faydalandırılması uygulamasıdır.
Kaynaştırma uygulamalarının temelinde kaynaştırmanın normal ve özel gereksinimli bireylerin akran etkileşimini ve ilişkilerini geliştirdiği, eğitim ve öğrenme ortamlarını zenginleştirdiği varsayımı yatmaktadır. Ayrıca iyi düzenlenmiş bir sosyal çevre de kaynaştırmanın avantajlarından biri olarak görülmektedir. Engeli olsun ya da olmasın, her çocuğun kendine özgü özellikleri nedeniyle gelişimlerinin kendi içerisinde değerlendirilmesi gerekliliği, engelli çocukların normal eğitim ortamlarında eğitim alabilmeleri için bir başka neden olarak ele alınabilir. Kaynaştırma uygulamalarının sağlayacağı sosyal ortamlar, özel gereksinimli bireylerin önemli sosyal becerileri kazanmalarına ve toplum tarafından kabul gören davranışların edinilmesinde fırsat sağlamakta ve olumlu sosyal etkileşimlerin oluşmasına fırsat tanımaktadır. Bu açıdan iyi düzenlenmiş sınıf ortamları, özel gereksinimli bireylerin sosyal değişimlerinde ve gelişimlerinde önemli fırsat olarak görülmelidir. Tüm bunların olabilmesi için iyi planlanmış, düzenlenmiş kaynaştırma uygulamaları ile sınıf öğretmeninin ve normal akranlarının özel gereksinimli bireyi kabul etmesi ve onunla etkileşimde bulunması ile mümkündür.
Gerek iyi düzenlenememiş kaynaştırma uygulamaları gerekse özel gereksinimli bireylerin akranları ile sosyal etkileşimlerindeki yetersizlikleri ve yaşına uygun olmayan davranışları yalnızca engelli olmayı zorlaştırmamakta, aynı zamanda normal akranlarıyla etkileşim fırsatlarını da güçleştirmektedir. Bu durum özel gereksinimli bireylerin kaynaştırma sınıflarında sıklıkla sosyal problemler yaşamalarına neden olmaktadır.
Kaynaştırma sınıflarına devam eden özel gereksinimli bireylerin bu sınıflarda yaşadıkları problemlere ilişkin olarak yapılan araştırmalar incelendiğinde özel gereksinimli bireylerle akranları arasında ciddi problemler bulunduğu, akranları tarafından reddedildikleri, alay edildikleri, ayrıştırıldıkları ve sosyal aktivitelerden dışlandıkları, sosyal kabul düzeylerinin diğer öğrencilerden daha düşük, reddedilme düzeylerinin ise daha yüksek olduğu, sınıftaki sosyal ağ içerisindeki yerlerinin uç noktalarda olduğu belirtilmektedir.
Sonuç olarak iyi planlanmış, düzenlenmiş ve hayata geçirilen kaynaştırma uygulamalarının özel gereksinimli bireyler kadar normal akranlarına da hoş görülü olma, bireysel farklılıkları daha kolay kabul etme, kendisine ve çevresine karşı hoşgörülü olma düşüncelerini geliştirme gibi fırsatlar doğurabileceğini unutmamamız gerekir.